70. rocznica rozstrzelania 40. Polaków przy ul. Lubicz 27

27 maja 1944 r. Niemcy, w odwecie za zastrzelenie przy ul. Lubicz dwóch niemieckich policjantów, dokonali publicznej egzekucji przez rozstrzelanie  40 Polaków, więźniów przywiezionych z ul. Montelupich. To miejsce pamięci historycznej upamiętniają tablice i płyta ku ich czci znajdujące się przy ul. Lubicz 27.

Miejsce to jest otaczane pieczą przez Stowarzyszenie Szarych Szeregów, które rokrocznie organizuje uroczystości ku czci rozstrzelanych.  Zgodnie z tradycją 27 maja br. o 12.00 przy ul. Lubicz 27 zgromadzili się przedstawiciele Stowarzyszenia Szarych Szeregów z komendantem, druhem harcmistrzem Władysławem Zawiślakiem, członkowie rodzin pomordowanych, radni Miasta Krakowa z przewodniczącym Rady, Bogusławem Kośmidrem, radni Dzielnicy II Grzegórzki, nauczyciele i uczniowie szkół: Szkoły Podstawowej nr 3, Gimnazjum nr 5, 7 i 8, Zespołu Szkół Zawodowych nr 1, harcerze oraz mieszkańcy. W uroczystości uczestniczył także pan Roman Heil, syn rozstrzelanego Edwarda Heila, komendanta Krakowskiej Chorągwi Szarych Szeregów, pseudonim „Jerzy”. W uroczystości udział brały poczty sztandarowe trzech szkół.

Po krótkiej modlitwie w intencji zamordowanych, którzy „odeszli na wieczną wartę”, nastąpiło złożenie kwiatów i zapalenie zniczy. Młodzież Gimnazjum nr 8 zaprezentowała okolicznościowy program artystyczny, przygotowany wraz z nauczycielką historii, dr Renatą Zawistowską. Został on przyjęty przez zgromadzonych z uznaniem i ogromnym wzruszeniem. Następnie głos zabrali komendant Władysław Zawiślak oraz Bogusław Kośmider. Wystąpienia swe skierowali przede wszystkim do zgromadzonej młodzieży; przypomnieli okoliczności egzekucji czterdziestu Polaków. Przemawiając, Władysław Zawiślak podkreślił, że nieuchronnie ubywa ludzi z jego pokolenia, ale na szczęście pojawiają się nowi, w tym liczne grono młodych, których jednoczy pamięć o tych, którzy polegli, walcząc o wolność oraz dbałość o miejsca martyrologii. Dopełnieniem tej podniosłej uroczystości były rozmowy młodzieży z kombatantami oraz paanem  Romanem Heilem,

Oto krótki opis tragicznych wydarzeń:

27 maja 1944 roku niemieccy okupanci zamordowali 40 zakładników przywiezionych z ul. Montelupich. Wśród nich znalazł się komendant Krakowskiej Chorągwi Szarych Szeregów kpt. hm. Edward Heil pseudonim „Jerzy”.  Edward Heil oraz kilku redaktorów harcerskich wydawnictw („Watra”, „Czuwaj” i „Na ucho”) zostali aresztowani przez gestapo 8 maja 1944 r.  w lokalu konspiracyjnym przy ul. Grzegórzeckiej 14* i przewiezieni do najpierw do siedziby gestapo przy ul. Pomorskiej, następnie do więzienia przy ul. Montelupich. „Egzekucja odbyła się około godziny 15, 27 maja 1944 roku. Plutonem egzekucyjnym dowodził major Schutzpolizei policji Adalbert Quasbarth. Przyglądali się zabijaniu trzej gestapowcy z Pomorskiej: Hamann Heinrich, Kwast Max (Quasi) i Kraus Johan Robert. Oprawca Quasbarth chodził obok rozstrzelanych i dobijał ich wystrzałem z pistoletu. Egzekucji po wystrzałach z karabinu maszynowego towarzyszyła trwoga ciszy …” (cyt. za: Tadeusz Gaweł, Edward Heil ps. „Jerzy”, Kraków 1994, s. 25). Więźniowie mieli ręce związane drutem i zagipsowane usta.  Ciała ofiar wywieziono w nieznane miejsce.

Miejscem egzekucji  było skrzyżowanie ulic Botanicznej i Lubicz, gdzie wówczas znajdowała się niezabudowana parcela. Obecnie na tym miejscu stoi budynek biurowy; w jego parterową część wkomponowano tablicę ku czci poległych Polaków, wykonaną z czarnego marmuru. Obok niej znajduje się starsza płyta, którą  umieściła tam w pierwszą rocznicę masakry przy ul. Botanicznej XI drużyna Harcerzy z drużynowym Andrzejem Szymańskim. Harcerze uporządkowali miejsce egzekucji, ufundowali płytę i ogrodzili miejsce stracenia. Płyta pamiątkowa została poświęcona i odsłonięta.

27 maja 1994 r., z okazji 50. rocznicy tragicznych wydarzeń, wmontowana została nowa płyta z podanymi nazwiskami rozstrzelanych.

Miejsce to wymaga stałej obecności i troski, dlatego też szkoły znajdujące na terenie Dzielnicy II Grzegórzki otrzymały propozycję włączenia się do projektu „Strażnicy pamięci” realizowanego jako część programu  „Edukacja patriotyczna dla szkól Krakowa”. Celem projektu jest sprawowanie przez młodzież opieki nad miejscami pamięci narodowej. Doskonałym uzupełnieniem działań podejmowanych w ramach projektu są żywe lekcje historii, z inicjatywy W. Zawiślaka od paru lat  przeprowadzane w Muzeum Armii Krajowej.  Ww. wystąpił z kolejną cenną inicjatywą, jaką jest udostępnienie filmu o  działalności Szarych Szeregów w Krakowie i jego okolicach. Film  można  wypożyczyć , jak również obejrzeć w siedzibie Muzeum Armii Krajowej im. Generała Emila Fieldorfa-Nila przy ul. Wita Stwosza 12. Projekcja tego filmu może być połączona ze spotkaniem z komendantem Władysławem Zawiślakiem i jego współpracownikami oraz ze zwiedzaniem Muzeum. Pragniemy zachęcić wszystkie szkoły do skorzystania z tej oferty. Warto, aby takie prelekcje, mające na celu zapoznanie uczniów  z historią Szarych Szeregów oraz wydarzeniami II wojny światowej, na trwałe wpisały się w kalendarz programów edukacyjnych realizowanych przez nasze szkoły.

*Odsłonięcie tablicy pamiątkowej w miejscu aresztowania hm Edwarda Heila przy ul. Grzegórzeckiej 14 nastąpiło 8 V 1983 r.

 

Agnieszka Pasieka

Radna Dzielnicy II Grzegórzki

 

 

0 replies on “70. rocznica rozstrzelania 40. Polaków przy ul. Lubicz 27”